Siz de yarım bıraktığınız kitabı uzun süre aklınızdan çıkaramayan biri misiniz? Ya da ilişkinizi kestiğiniz arkadaşlarınızı, ayrıldığınız sevgilinizi unutmanın neden bu kadar zor olduğunu düşünenlerden misiniz? Eğer öyleyse size bunun psikolojik bir etkiden kaynaklandığını söylemeliyim: Zeigarnik etkisi! Bu etki tamamlanmamış, bölünmüş ya da yarım kalmış işlerin ya da yaşanmışlıkların tamamlananlara göre daha kolay hatırlanmasını açıklayan psikolojik bir etkidir. Bu etki Rus psikolog ve psikiyatrist Bluma Wulfovna Zeigarnik tarafından fark edilmiş, araştırılmış ve incelenmiştir. Üstelik Zeigarnik bunu diğer çoğu doktorun aksine hastalarında gördüğünde keşfetmemiştir. Onun kaynağı restorandaki garsonlar olmuştur.
Zeigarnik, çalışma arkadaşlarıyla birlikte Berlin Üniversitesi’nde bir restorana yemeğe giderler. Restorandaki garsonun tutumu masadaki herkesin dikkatini çeker. Çünkü garson bütün müşterilerinin siparişlerini almaktaydı, ilginç olan ise bunları bir kağıda not almıyor olmasıydı. Garson bütün siparişleri aklında tutuyordu. O zamanlar doktora çalışmalarına devam etmekte olan Zeigarnik merakını gidermek ister ve garsona bunu nasıl başardığını sorar. Garson, siparişleri aklına yazıp yemekleri ilgili kişilere verdikten sonra bu mental notları zihninden sildiğini söyler. Bu beceri Zeigarnik ve akıl hocası Kurt Kevin’in ilgisini çeker ve sonrasında bu olgu üzerine çeşitli araştırmalar ve deneyler yapmaya karar verirler.
Zeigarnik Etkisinin Deneylerle Bulunması
Deneylerde yapılan çalışmalardan biri şudur: İnsanlardan boncuk dizmek, bulmaca çözmek, bazı matematik işlemleri yapmak gibi basit 20 görevleri yapmaları istenir. Deneyde bazı katılımcıların görevlerini tamamlamalarına izin verilirken, bazılarının ise görevlerini kesintiye uğratırlar. Daha sonra katılımcılara etkinlik sırasında ayrıntılarıyla hangi etkinlikleri yaptıkları sorulur. Deney sonucunda görevleri yarıda kesilenlerin, görevlerini tamamlayanlara göre %90 daha iyi hatırladıkları ortaya çıkar. Zeigarnik bu etkiyi bir işe başlayan kişinin yarıda kaldığı zaman onu tamamlama hissine bağlı olarak açıklar. Eğer herhangi bir etkenden dolayı tamamlanamazsa zihin gerginleşir. Bu durumda stres yaratır ve tamamlanmamış görevin bellekte tutulmasını sağlar.
Günümüzde birçok alanda bu etkiye yer verildiği hatta bazen de manipüle etmek amacıyla kullanıldığı bilinmekte. Örneğin dizinin en heyecanlı, en kritik yerlerinde bitirilmesi, dizinin aklınızda bir dahaki haftaya kadar kalmasına ve günü gelince onu izlemenize neden olur. Bir başka alan da sosyal medyada sıkça karşılaştığımız reklamlar ya da haber siteleridir. Genellikle bir haberin ilk iki cümlesi verilir ve ‘’devamı için tıklayın’’ gibi yazılar eklenir. Ya da bir reklam yapılır, can alıcı ve ilgi çekici bir özelliği belirtildikten sonra ‘’daha fazlası için tıklayın’’ yazılı bir uzantı eklenir. Hatta bu etki Charles Dickens tarafından ‘’Oliver Twist’te’’ de kullanılmıştır.
Serinin sıkı takipçilerinin oluşmasında bu büyük bir etkendir. Siz de bu etkiyi olumlu haliyle hayatınızda kullanabilir, bu sayede ‘’erteleme hastalığı’’ndan ya da bir şeylerden çabuk vazgeçme alışkanlığınızdan kurtulabilirsiniz. Nasıl ve nerede kullanacağınız sizin tercihiniz ve yönlendirmenizle olacaktır.
Bu yazı ilginizi çektiyse Toksik İlişki: Günümüz İlişkilerinin Problemi yazımıza bakabilir. Ayrıca bizi Instagram ve Twitter’dan takip edebilirsiniz.
