Evimizde sütten yoğurt mayalanırken illa ki merak ettiğimiz bir soru vardır: ‘’Yoğurt, yoğurtla mayalanıyorsa ilk yoğurt nasıl mayalandı?’’ Eğer bugüne kadar bu soruyu hiç sormadıysanız da şu andan itibaren ‘’Aa, cidden nasıl oluyor bu?’’ dediğinizi duyar gibiyim. Milyonlarca yüreğin sorduğu tek bir soruya cevap veriyorum: Aslında ilk yoğurdun kimlerce ve nasıl üretildiği bilinmiyor, yoğurdun tarihi ise 6000 yıl öncesine dayanıyor. Çoğu kültür yoğurdun kendine ait olduğunu iddia etse de tarihte yoğurdun üretildiği ilk yerin Orta Asya olduğunu söyleyen kaynaklar bulunmaktadır. Yoğurt kelimesinin Türkçe bir kelime olması ve neredeyse bütün dillerde bu isimle bilinmesi de bunu doğrular niteliktedir. Ayrıca Fransız kültüründe de Türklere ait kabul edildiği için yoğurda “Barbar Yemeği” denmektedir.
İlk Maya
Yoğurdun ilk nasıl mayalandığı konusuna gelecek olursak yapılan araştırmalar sonucunda, göçebe bir hayat süren atalarımızın o zamanlarda yoğurdu karınca yumurtası ile mayalayarak elde ettiği fikri ortaya atıldı. Bunun üzerine araştırmacılar, ilk yoğurdun gerçekten de karınca yumurtası ile mayalanarak elde edilip edilmediğini araştırmaya başladı. Karınca yumurtası fikrinin yanında karınca toprağı ve sadece toprak gibi fikirler de bulunmaktaydı.
Peki, yoğurdun mayası karınca yumurtasından mı, karınca toprağından mı yoksa yalnızca topraktan mı geliyordu? Araştırmacılar bu üç ihtimali de değerlendirme yoluna gittiler. Araştırmalarda süte değişik oranlarda hazır yoğurt, doğal mayalardan karınca yumurtası, karınca toprağı ve normal toprak ekleyip elde edilen yoğurtların bazı fiziksel ve kimyasal özelliklerini incelediler. Bu incelemeler sonucunda yapısal olarak karınca toprağıyla, görüntü olarak karınca toprağı ve karınca yumurtasıyla, lezzet olarak ise yine karınca toprağıyla mayalanan yoğurdun en iyisi olduğu ortaya çıktı. Sonuç olarak karınca toprağıyla mayalanan yoğurt, panelistler ve tüketiciler tarafından en iyi yoğurt seçildi. Bu araştırmalar sayesinde ilk mayanın sırrı biraz aydınlanmış olsa da yoğurdun ilk ne zaman ve nasıl ortaya çıktığı gizemini hala koruyor.
6000 Yıl Önce İlk Yoğurdu Kim Mayaladı?
Yoğurdun ilk olarak Türkler tarafından Orta Asya’da mayalandığına dair rivayetler bulunmaktadır. Bunlara göre Türkler yerleşik hayata geçmeden önce besinleri daha kolay taşıyabilmek için geliştirdikleri yöntemler sırasında yoğurdu üretmişler. Ancak başka bir rivayete göre yoğurdun melekler tarafından Hz. İbrahim’e öğretilerek mayalandığı ve bu şekilde var olduğu söylenir.
1900’lü yıllarda ilaç olarak kullanılan, günümüzde tek başına bir öğün olarak bile tüketilebilen, yemek sofralarının vazgeçilmezi olan yoğurdun 6000 yıllık bir tarihinin olması ise bizim için oldukça şaşırtıcı. Oysaki bize göre sadece bir “yoğurt” değil mi?
YAZAR | Belinay İpek