11. yüzyılda Tuna nehrini geçip Balkan bölgesine yerleşen, göçebe yaşayan ve ilerleyen dönemlerde milli benliklerini koruyup kentleşirken Ortodoksluğu kabul etmişlerdir. Gagavuz sözcüğü evrilmeden önce Gökoğuz’dur.
Günümüzde Şamanı, Papazı ve Hocaları ile birlikte yaşamaya alışmış, birçok dini içinde bulunduran ve inandıkları dini yaşatan, tarihin tozlu sayfalarında kitaplarıyla birlikte loş ışık alan raflardan bizlere el sallayan Gagavuzlar. Tek farkımız dinimiz fakat bu konuyu bir Gagavuz’a açarsanız sinirlenmesi çok normaldir, bu bağlamda da gelişen algı kültürleri de bulunmaktadır. Dini bir ayrılık yaşamak istemediklerinden olsa gerek dinlerini yalnızca kendileri bilirler, inandıkları din mahremleridir.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin dağılmasının ardından, 1994 yılında Moldova, Gagavuzların yaşadığı bölgeye Gagavuzya adını vererek özerkliğini tanıdı. Dilini, kültürünü asırlardır muhafaza eden Gagavuzlar günümüzde de birçok dilden ve kültürden etkilenmiş olsa bile kendi öz kimliklerini benimsemiş ve bunu yaşatmak için birçok alanda adımlar atmıştır.
Bu adımlardan en önemlisi ise dilleri, etnik dansları, yemekleri ve giyimleridir. Sanatsal alanda atılan birçok altyapı hazırlığı bulunmaktadır. Altyapı hazırlıklarını tamamladıktan sonra ise özerklik statüsünden çıkıp bağımsız statüsüne yükselmeleri ise çok beklenilen ve hayal edilen bir politikadır.
Ekonomik olarak maalesef çok kötü bir durumda olması, eğitimin çok dilli olması fakat yetersiz olması da büyük bir problemdir. Komşu ülkelerinden ve bizim ülkemizden çok fazla öğrenci ve turist çekmektedir.
2015 yılında seçilen kadın başkanı Irına Vlah; sosyolojik, ekonomik, refah, savunma ve eğitim alanları başta olmak üzere birçok altyapı hazırlığını başlatmış ve günümüze kadar bu politikalar beklenilenin üzerinde gerçekleşmiştir.
Umarım bir sonraki seçimlerinde tekrardan bu kadar liyakatlı bir ekip başa gelir ve hayali kurulan, Karadenize kıyısı olması planlanan Gagavuzya Cumhuriyeti kurulur.
