Öncesinde sırasıyla Bizantion ve Augusta Antonina isimleriyle anılan şehir, 330 yılında Roma İmparatorluğu’nun başkenti ilan edildi. Başkent ilan edilince ismi Latince “Yeni Roma” anlamına gelen “Nova Roma” olarak değiştirildi ama bu isim pek rağbet görmedi. 337 yılında İmparator I. Konstantin öldüğünde şehrin ismi onun şerefine “Konstantin’in kenti” anlamına gelen Konstantinopolis’e çevrildi. Konstantinopolis, Fatih Sultan Mehmet tarafından 1453 yılında fethedildi ve Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti oldu.
Fethinden sonra isminde bir değişiklik yapılmamasına rağmen, Osmanlı döneminde gerek resmi yazışmalarda gerek halk arasında şehir birçok isimle anıldı. Bunlardan İslam dünyasında da en yaygın kullanılanı Kostantiniyye ismi oldu.
Üçüncü Mustafa’nın hattı hümayunları, fermanları ve dönemin sikkelerinde “İslam Şehri” anlamındaki “İslambol” ismi kullanıldı. Bu aynı zamanda, Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’sinde Kostantiniyye ile beraber şehir için kullanılan isimlerdendi.
Resmi yazışmalarda hilafetin merkezi anlamında “Darülhilafe” ve saltanatın merkezi anlamında “Makarrı Saltanat” isimlerine de yer verildi.
Ayrıca halk arasında “mutluluk şehri” anlamında Dersaadet, “büyük dergah” anlamında Asitane, tahtın ayakları ve başkent anlamında “Payitaht” isimleri sıkça kullanıldı.
Peki, şehrin günümüzdeki resmi ismi ‘’İstanbul’’ birdenbire mi ortaya çıktı? Elbette hayır. İstanbul ismi de Osmanlı Dönem’inde resmi belgelere girdi. Osmanlı ordusunda İstanbul’un merkez ordu komutanı için ‘’İstanbul Ağası’’ ve İstanbul’un en yüksek sivil hakimi için ‘’İstanbul Efendisi’’ sıfatları kullanıldı.
1923 yılında cumhuriyetin başkenti Ankara olurken, üç büyük imparatorluğa başkentlik yapmış şehir uluslararası arenada sıklıkla Konstantinopolis olarak anılmaya devam ediyordu. Buna son vermek için İstanbul ismi benimsendi. İstanbul, hem yerel dilde sık kullanılmaktaydı hem de aslı bozularak Türkçeleşmişti.
Bu isim değişikliğini dünyaya kabul ettirmek ise kolay olmadı. Bu sebeple 1930 yılında Türk Posta Hizmet Kanunu çıkarıldı.
İstanbul şehrin resmi ismi oldu ve adreslerde Konstantinopolis isminin kullanılması halinde, gönderilerin kesinlikle yerine ulaşmayacağı ilan edildi. Yayınlanan bu kanunla zaman içinde İstanbul ismi ve benzer yazılışları dünya dillerinde yerini aldı.
İstanbul’un Fethi’nin 500.Yıldönümü olan 1953 yılında sözleri Jimmy Kennedy, bestesi Nat Simon’a ait olan ’’İstanbul (not Constantinople)’’ şarkısı The Four Lads adlı müzik topluluğu tarafından plağa okunarak dünya çapında ünlendi. Hatta bir dönem bu şarkıyı Atatürk’ün yazdırdığı iddiası ortaya atılsa da şarkının yazımıyla Atatürk`ün hiçbir ilgisi bulunmamaktadır.
Yazar | Yiğit ÇOLAK
