COVID 19 geçtiğimiz yılın aralık ayında Çin’de başlayan Korona Virüs hastalığı kısa sürede bütün dünyaya yayıldı. Bütün ülkeler tek tek önlemler alırken bir süreç de bu yeni virüsü tanımak için başladı. Bütün bilim insanları COVİD-19 için aşı çalışmalarına başladı. Ülkelerin, şirketlerin, bireylerin harcadığı emek kadar para da çoktu. Çünkü bu aşıyı kim ilk bulursa ve onaylatırsa o kurum ve devlet bu işten ciddi paralar kazanabilirdi. Bazı şeyler bilim ve insanlık uğruna yapılsa da bazı şeyler para odağından ayrılamıyor. Aşı yarışı pandemi ile birlikte başladı.
AŞI NEDİR VE NASIL ÇALIŞIR
Aşı bizim bağışıklık sistemimizi kodlamak üzere kullandığımız bir çeşit kandırmacadır. Bağışıklık sistemimiz mikropları tanıyan, onu öğrenen ve ezberleyen muazzam ama bir o kadar da karmaşık bir yapıdır. Aşıların belirli türleri vardır.
Genel mantık şu şekilde işler:
Bağışıklık sisteminin hastalık yapan ajanı tanıması amacıyla aşının içinde “ondan bir parça” oluyor. Bizi hasta edip öldürmeyecek ama korunma sağlayacak düzeylerde bireylere enjekte ediliyor. Sonucunda siz ciddi bir hastalık geçirmeden o mikroba karşı kendinizi korur konuma geliyorsunuz.
Aşı karşıtı, anti-aşı aktivisti, aşı önyargıları olan kişiler için şunlar denebilir:
- Aşı işe yarar. (bkz. Çiçek hastalığı)
- Aşı topluma yönelik bir yatırımdır. Bizler aşılanarak, önce kendimizi daha sonra kurduğumuz toplumsal düzeni koruruz.
- Doktorlar bir yandan poliklinikte, acilde, ameliyatlarda sizi kurtarmak için çalışırken aşı yaparak size zarar vermeye çalışmaz. (çip falan zaten yok…..)
- Sizin bireysel olarak yaşadığınız herhangi yan etki genele vurulamaz ve sizin yaşadığınız üzerine aşı kötüdür savı savunulamaz.
YENİ AŞI GELİŞTİRME YÖNTEMLERİ
Her şeyin gelişmesi gibi aşıların yapılma yöntemleri de gelişti. Teknoloji devrimi tıp teknolojilerine de yaradı. Her şeyin yenisi kötüdür, gibi bir düşüncem yoktur. Özellikle tıp alanında ilaç olsun, aşı olsun, yeni bir ameliyat tekniği olsun asla direkt kabul görmez.
Yeni aşı yöntemleri de zaten düşündüğümüz kadar yeni değil. (“Moleküler Biyoloji okuyacağım.” Deyip sınavdan sonra mimarlık yazan bütün arkadaşlarımıza selam olsun.) Moleküler Biyoloji, genetik mühendislik, moleküler viroloji, matematik vb. Alanların hepsi aşıda bir payı var. Bu alanlar ayrı ayrı geliştirdikleri teknolojileri COVİD-19 aşısı için bir araya getirdi.
mRNA ile ilgili çalışmalar on yıllardır sürüyor. Sekanslama çalışmaları da öyle. Bilgisayarların işleme güçleri de her yıl artmakta iken “Bu aşı nasıl bu kadar hızlı üretildi? Kesin bir bit yeniği var.” demek fazla absürt değil mi?
COVİD 19 Aşılarının Son Durumları
Şimdi gelelim asıl konuya: Ülkeler ve aşıları*
Pfizer, Moderna / ABD -BioNTech / Almanya Aşısı
mRNA tekniği ile geliştirilmiş aşıdır. mRNA ile virüsün tanınan proteini olan “Spike protein”i vücüdumuzda üretip bağışıklık hücrelerinin onu tanımasını sağlıyor. -70 °C’de taşınması gereken işte budur. Faz 3 çalışmalarında %95 etkinliği olduğu gösterilmiştir. FDA yani ABD’de ve İngiltere’de onay aldılar.
AstraZeneca / Birleşik Krallık Aşısı
Zayıflatılmış ve insanda hastalık yapmayan tipteki grip virüsü içinde “spike” proteini içeren aşıdır. Faz 3’te etkinliği açıklanırken doz hatalarının ortaya çıktığı aşıdır. Bildiğim kadarıyla henüz onay veren ülke olmadı. Yeni açıklamalarında düzeltilmiş doz ile %90 efektif olduğunu söylediler.
Sputnik V / Rusya Aşısı
Faz 3 etkinliğinin %92 olduğunu açıkladırlar ama Rusya dışında onay veren ya da ilgilenen ülke henüz yok. AstraZeneca ile aynı tipte bir aşıdır.
Gelelim asıl olaya
Sinopharm / Çin Aşısı
Çin bir çok aşı geliştirdi ama en öndeki şirket bu. AstraZeneca ile aynı yöntemde etki eden aşı ürettiler. Faz 3 sonuçlarını açıklama konusunda çok politikler, henüz net bir açıklama yok. Ön açıklamalar kafa karıştırıcı olmakla birlikte BAE faz 3 deneyleri %86 efektif olarak açıklanmıştı.
TÜRKİYE’DE AŞILANMAK
Çin’den aşısından 50 milyon doza çıkabilecek kadar aşı aldık ve acil kullanım onayı verdik. Resmi gazetede yayınlandı. Yani o aşılar yapılacak, yapılabilecek. Ülkeler aşı alarak onları kendi laboratuvarlarında deneyebilir. Onlar hakkında verileri inceleyebilir ve onayı başkasının değil kendi araştırmaları sonucunda verebilir. Bizim ülkemiz bunların ne kadarını yaptı bilmiyorum. Malumunuz pek bir şey açıklanmıyor.
Aşılanmakta hiçbir sorun yok ama önce aşıya bakarım aşı mı diye, sonra faz 3 sonuçlarına bakarım efektif mi diye… Şahsen gidip BioNTech aşısı ile aşılanmayı tercih ederdim.
Şeffaflık her şeyde olduğu gibi bilimsel makaleler ve sonuçlar için de çok değerli.
Sizler kendi işinizde şeffaflıktan kopmayın. Çünkü gerçek er ya da geç ortaya çıkar.
- https://www.biospace.com/article/comparing-covid-19-vaccines-pfizer-biontech-moderna-astrazeneca-oxford-j-and-j-russia-s-sputnik-v/
- https://fortune.com/2020/12/18/how-much-europe-will-pay-each-covid-19-vaccine/
- https://abcnews.go.com/Health/things-covid-19-vaccines/story?id=74591998
- https://www.theguardian.com/world/2020/dec/14/chinas-sinopharm-vaccine-how-effective-is-it-and-where-will-it-be-rolled-out
