İzlerini Britanya’dan İberya’ya, Kartaca’dan Anadolu’ya halen gördüğümüz tüm Akdeniz’i egemenliği altına alan büyük bir medeniyetin izlerine, bu sefer farklı bir perspektiften bakacağız. M.S. 117’de en geniş sınırlara ulaşan Roma imparatorluğu yüz ölçümü olarak en büyük imparatorluklar sıralamasında 23. sırada yer alıyor. Tabii bu sıralamada sömürge imparatorluğu olan İngiltere de yer aldığı için pek doğru bir karşılaştırma mümkün değil. Antik dünya içinde bir kıyaslama yapacak olursak güç ve topraklarının değerliliği bakımından bu listede 1. sırayı Roma imparatorluğu hak ediyor.
Roma İmparatorluğu’nun Yıkılışı
Roma’nın yıkılmasında pek çok etken söz konusudur. Entrikalar, komutanlar ve konsüllerin güç edinme savaşı, köle ayaklanmaları, dönemsel ekonomik istikrarsızlıklar gibi pek çok etken sayabiliriz. Bunların en belirleyici olanlarına değineceğiz.
Öncelikle antik dünyada tıpkı günümüzdeki gibi bilgi güçtü. Her ne kadar günümüz din felsefesine pek uygun düşmese de Romalıların “pagan inancı”, bilginin serbestçe ve özgür bir şekilde dolaşmasına imkân tanıyordu. İmparatorluk Hristiyanlıkla karşılaşmamış olsaydı, dini doktrinlere kafa yoran ve kapalı kapılar ardında, antik döneme ait bilgileri ezberleyen alim sınıfı olmayacaktı. Yani bu durum bilimsel ve teknolojik açıdan Roma İmparatorluğu’nun daha ileri bir seviyede olacağını göstermekteydi.
Diğer yandan Roma çelik işleme becerisini diğer alanlarda da kullanmış olsaydı, madencilik, tarım ve mimaride muhtemelen daha hızlı gelişecekti. Hatta lokomotifler çok çok önce Roma’da keşfedilebilirdi. O dönemde buhar gücü zaten Yunanlılar tarafından biliniyordu. Böyle bir keşfi bulmuş olsalardı tüm yollar değil, tüm demiryolları Roma’ya çıkacaktı belki de. Böyle bir gelişme köle gücüne olan ihtiyacı da azaltacağı için büyük ihtimalle köle ayaklanmaları bilinenden daha az olacaktı.
Askerî açıdan konuyu ele alırsak Gaius Marius’un yaptığı askeri reformları devam ettirecek parlak zekalı konsüllerin ilerleyen dönemlerde senatoda yer edinememesi, Roma’nın en güçlü olduğu askeri konularda zayıflamasına sebep oldu. Aslında bu durumu yaratan rüşvetti. Daha demokratik seçimlere olanak tanınmış olsaydı, halk ayrıştırılmayıp seçme seçilme hakkı tanınarak herkes için fırsat eşitliği tanınsaydı, büyük ihtimalle bu sıkıntı da ortadan kalkacaktı. Bu durum dolaylı yoldan Hadrianapolis Muharebesi gibi yıkılışta ciddi rol oynayan savaşların kaderini değiştirebilirdi.
Peki imparatorluk günümüze kadar gelmiş olsaydı ne olurdu?
- Tahminen günümüz bilimsel ve teknolojik gelişmelerine çok daha önceden ulaşılırdı.
- Amerika’nın keşfi farklı bir seyir izlerdi. Özellikle Roma’nın Mayaların altın kaynaklarına ulaşması pek çok ekonomik sıkıntı atlatan Roma’nın temellerini sağlamlaştırırdı.
- Büyük ihtimalle tek tanrılı inançlar yükseliş yaşamadan izleri ya silinir ya da başka coğrafyalarda hayat bulurdu. Bu durum pagan dinlerinin günümüzde daha yaygın olmasına sebep olurdu.
- Pek çok millet günümüzde var olmazdı. Avrupa, Afrika ve Anadolu Latin bir soyun mensubu olurdu.
Maddeler tarihteki her bir kilometre taşı baz alınarak çeşitlendirilebilir. Optimist şekilde yaklaştığım bu konu, eleştirel bakış açısıyla pek tabii irdelenebilir. Tarihin neden sonuç ilişkileri üzerine yapılan her yorum gibi Roma İmparatorluğu’nun da günümüze ulaşamamış olmasının tek sebebi var.
“Male Parta Male Dilabuntur”
“Haksız şekilde kazanılan şeyler, haksız şekilde kaybedilir.”
publIus vergIlIus maro
Eğer bu yazı ilginizi çektiyse Bhopal Felaketi! (1984) yazımıza bakabilir. Ayrıca bizi Instagram ve Twitter’dan takip edebilirsiniz
